Hyperspecialisatie: de Nieuwe Kans in de 21ste eeuw.

Bedrijven zijn fors afgeslankt. De Digitale Revolutie stelden  bedrijven instaat de routinematige soorten werk, die het makkelijkst te beschrijven en te kwantificeren zijn, te automatiseren of uit te besteden. De taken die overblijven komen neer op het cognitief veeleisende werk van de bedrijfsstrategie, het design of technische ontwerp van de producten.

De macht in organisaties heeft  traditioneel een piramide structuur en loopt van boven naar beneden. Maar de huidige macht op basis van samenwerking, die ontstaat door de fusie van internet en duurzame technologie, komt tot uiting in een fundamentele herstructurering van de menselijke relaties: ze lopen niet meer van boven naar beneden maar breiden zich zijwaarts uit, en dat heeft gevolgen voor de toekomst van de samenleving.

Maar we worden in de toekomst met nog veel heftigere veranderingen geconfronteerd. En die veranderingen zijn niet alleen van invloed op de manier van zaken doen. Zij zullen alles beïnvloeden: hoe personen, gemeenschappen en bedrijven zich organiseren, waar bedrijven en gemeenschappen beginnen en ophouden, hoe personen een evenwicht vinden tussen hun verschillende identiteiten als klant, medewerker, aandeelhouder en burger, hoe mensen zich politiek definiëren, en welke rol de overheid speelt in het sturen van al deze nieuwe ontwikkelingen.

De aarde zal steeds “platter” worden en komt tegelijkertijd op een “hoger” niveau te liggen. Dit vereist niet alleen een ander niveau van technische vaardigheden maar ook een zekere mentale flexibiliteit, persoonlijke motivatie en psychologische mobiliteit. Wij moeten ons bewust worden dat kennis vergaren een continu proces is geworden en dus niet ophoudt bij het voltooien van een opleiding.

Veel werkende mensen zijn nog gevormd door schoolsystemen afgestemd op het Industriële Tijdperk met als doel: het produceren van werknemers voor de omkaderde vakjes in organigrammen met een piramidevorm, breed aan de voet en smal aan de top. Er waren in het Industriële Tijdperk behalve landbouw en andere solitaire beroepen maar weinig alternatieven. Maar nu zijn er genoeg andere mogelijkheden, net zoveel als er mensen zijn met toegang tot breedband.

Hoewel oude bedrijven soms overleven en gedijen te midden van verandering, zijn nieuwe, opkomende bedrijven opmerkelijk succesvol in het uitbaten van nieuwe kansen. Vooral dankzij het feit dat ze met een schone organisatorische lei van start gaan. Het sociale kapitaal van succesvolle ondernemingen is steeds vaker  de belangrijkste component van het succes. Het gedeelde begrip van hoe het bedrijf het doet, wat het doet is waardevoller dan de machines die het gebruikt of de patenten waarover het beschikt. Sociaal kapitaal is in vele opzichten iets anders dan industrieel kapitaal. Het kan niet waargenomen of verhandeld worden.

Het internet schept interessante nieuwe niches in de economie door tegelijk de omvang van de markt te vergroten en het voor mensen makkelijker te maken om binnen de markt precies dat te vinden wat ze zoeken. Een grotere markt biedt ook meer mogelijkheden tot specialisatie. Als er meer potentiële klanten beschikbaar zijn, hoeven producenten een minder groot deel van de markt aan te spreken om eraan te verdienen. Zou het daarom mogelijk zijn om een arbeidsmarkt op te zetten waarin werkers zich in hoge mate specialiseren, en dan gebruik maken van de massamarkt die internet schept om een klant of een opdrachtgever te vinden die bereid is goed te betalen voor de specifieke, gespecialiseerde vaardigheid? In sommige gevallen is het antwoord volmondig ja. Immers er ontstaat een wereld van hyperspecialisatie, waarin het vermogen van internet om de markt te verbreden en partijen bij elkaar brengen zo groot wordt dat het merendeel van de miljard werkende  in de wereld een minuscule niche voor zichzelf vinden die nochtans lucratief genoeg is om hen te voeden en te huisvesten, maar die niet uiteindelijk door software kan worden overgenomen!

Riens Meijer is de schrijver van het recent uitgekomen Oranje Boekje waarin onder meer bovengenoemd item in de context van de visie voor Nederland  in de 21^ste eeuw wordt behandeld.