Willem Scheepers

“Digitalisering is geen digitale saus over de bestaande werkelijkheid, maar een echte transformatie van allerlei activiteiten en processen. (….) Bedrijven moeten hun verdienmodel
opnieuw uitvinden, markten worden opgeschud door nieuwe typen spelers en wereldwijd actieve digitale platforms met een machtspositie kunnen de concurrentiemogelijkheden voor bedrijven belemmeren.” Zo opent de ‘update Nederlandse Digitaliseringsstrategie 2021‘.

In de recente verkiezingen waren toepassingen van robotica, kunstmatige intelligentie, machine leren e.d. nauwelijks thema’s (zie YT) toch neemt hun impact in rap tempo toe, zeker o.i.v. Covid-19. Dat maakt deze ‘digitaliseringsstrategie’ zowel interessant als relevant.

“Digitalisering is essentieel om maatschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden.” stelt deze ‘update‘. Thema’s waaraan aandacht wordt besteed zijn: landbouw, zorg, onderwijs, onderzoek, ‘smart industry‘, MKB, energie, overheid, mobiliteit.

“Uit het strafrechtelijk onderzoek komt naar voren dat binnen de bank sprake was van een cultuur waarbij zaken soms mooier werden voorgedaan dan zij in werkelijkheid waren met als achterliggende gedachte “we lossen het wel op in de Business as Usual”. Het Openbaar Ministerie (OM) heeft aan ABN AMRO een boete opgelegd van “480 miljoen euro vanwege ernstige tekortkomingen bij het bestrijden van witwassen.” ook zijn door het OM “drie natuurlijke personen aangemerkt als verdachte van het feitelijk leidinggeven aan het overtreden van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) door ABN AMRO. Het betreft leden van de voormalige Raad van Bestuur van ABN AMRO”. Forse aanpak door het OM, maar er was binnen ABN AMRO dan ook ‘nog al wat’ mis:

“Daarnaast waren de gebrekkige dossiervorming, het tekort aan aandacht op bestuursniveau voor de naleving van de Wwft, de cultuur binnen ABN AMRO, de gebrekkige en versnipperde IT-systemen, de organisatie van de bank in Business Lines die als ‘silo’s’ functioneerden en gebrek aan goede management-informatie naar het oordeel van het OM een belangrijke oorzaak van de strafbare feiten.” Onder ‘normale’ omstandigheden zou je zeggen ‘mismanagement’.

“Het bestuur vervult een duidelijke voorbeeldfunctie wat betreft de waarden van de instelling. We zien bijvoorbeeld dat het bestuur professionele ruimte biedt, initiatieven stimuleert, vertrouwen geeft, transparant communiceert en toegankelijk is.” Een week nadat docenten in de Hofvijver doken om tot een ‘Normaal Academisch Peil‘ te kunnen komen, publiceert de Onderwijsinspectie het rapport ‘De Staat van het Onderwijs’. N.a.v. dat rapport melden de media ‘Het Nederlandse onderwijs krijgt van de Onderwijsinspectie een dikke onvoldoende‘.

Dat alles is voor mij meer dan één reden om ook eens naar dat rapport te kijken. Is het allemaal ‘één grote ellende’ of valt er ook nog ‘iets’ positiefs te melden over het onderwijs? Vond er ook nog ‘zoiets’ als appreciative inquiry plaats? Voorgaand citaat komt iig ook uit het rapport ‘De Staat van het Onderwijs‘. Er zijn dus ook schoolbesturen die positieve ervaringen opleveren.

Hoe hoger een vrouw door de lagen van een organisatie stijgt, het ‘glazen plafond’ doorbreekt, hoe meer tegenslag zij ervaart als ze assertief over haar salaris onderhandelt – een fenomeen dat bijdraagt aan de genderkloof in een organisatie, suggereert nieuw onderzoek. (NB; in 2019 was het gemiddelde bruto-uurloon van vrouwen 14 procent lager dan het gemiddelde bruto-uurloon van mannen: ‘genderkloof’. Bron CBS.nl).

De onderzoekers vonden bewijslast dat vrouwen die zich aan de onderhandelingstafel gesterkt voelden omdat zij o.m. beschikten over alternatieven en daarmee assertiviteit toonden, meer kans hadden om slechtere deals of helemaal geen deal te sluiten. De resultaten bleven dezelfde ongeacht het geslacht van hun onderhandelingspartners: niet een vrouw die een vrouw voortrekt, dus. Bron: ‘The Dynamics of Gender and Alternatives in Negotiation’, Zlatec, Dannals, Halevy & Neale (2021).

Het lijkt er op dat deze bevinding van de onderzoekers in tegenspraak is tot dat wat Sheryl Sandberg met haar boek Lean In (2013) adviseerde aan de vrouwen nl.: toon in je carrière meer ambitie(!), in de veronderstelling dat vrouwen daarin te weinig assertief zouden zijn. Bij een salarisonderhandeling lijkt deze aanpak van (meer) assertiviteit echter contraproductief.

“Gefeliciteerd met Internationale Vrouwendag!”, zei iemand afgelopen 8 maart tegen mij. Pas als er geen sprake meer is van een pay-gap van veertien procent, er gelijke kansen zijn voor vrouwen én er meer vrouwen in key-posities van organisaties zitten… Dán mag je me feliciteren! Mijn missie is om Nederland ‘inclusiever’ te maken. In dit artikel geef ik praktische handvatten hoe je in jouw organisatie of team diversiteit kunt stimuleren.

Het biedt veel kansen voor organisaties en medewerkers om verschillen tussen mensen te benutten. Vrouwen blijken vandaag de dag echter nog op elk niveau in organisaties ondervertegenwoordigd, zo komt uit onderzoek van organisatieadviesbureau McKinsey.^[1] Ook ontbreken in organisaties de vrouwelijke rolmodellen. Zo heeft twee derde van de grote bedrijven nog geen enkele vrouw in het bestuur.^[2] Om de cijfers te veranderen, moeten bedrijven zich concentreren op waar het echte probleem zit. Want het verzilveren van de kansen die inclusie biedt, levert dubbele winst op: voor bedrijven én voor medewerkers.

‘Digitalisering van het onderwijs kan een krachtig middel zijn om de onderwijskwaliteit te verhogen en leerling- en studentsucces te vergroten, maar is geen doel op zich. Bewuste inzet van digitale onderwijstechnologieën zoals virtual en augmented reality, learning analytics, en serious games maken onderwijs op maat en ervarend leren mogelijk. Dit kan helpen bij het meer betrekken van de student bij zijn of haar onderwijs en het verbeteren van diens leeropbrengsten. Taken als lesvoorbereiding en het nakijken van toetsen en tentamens kunnen (deels) door ICT worden overgenomen.’

‘Volstrekte onzin’, ‘wat een quatsch‘, ‘het is nu al om te janken’, ‘een onwerkelijk cynisme’, ‘bloody hell, mijn voorbereidingstijd is nu al meer dan verdubbeld’, ‘binnenkort een chip in de hersenen van de studenten’, ‘dat is wel de grootste onzin die ik vandaag gehoord heb’.

Het 1e citaat is afkomstig uit de zojuist verschenen ‘Ambtelijke verkenning beleidsopties voor groei n.a.v. motie Wiersma‘. Het 2e betreft een ‘bloemlezing’ van reacties op een tweet  geplaatst door Frans van Heest ‘Zou het werkelijk? Ambtenaren die een notitie schrijven voor de kabinetsformatie zeggen dat de werkdruk in het (hoger) onderwijs verlaagt kan worden door digitalisering. Zo is er minder lesvoorbereiding nodig.’ (NB; ook de correcties op ‘verlaagt’ laten zien dat het hier m.n. gaat om reacties van mensen werkzaam in het onderwijs).

“Wij zijn ervan overtuigd dat deze generatie jongeren een vitale rol zal spelen bij het herstel na de pandemie en de digitale economie. Wij zien dan ook veel redenen om optimistisch te zijn over hun toekomst.” Claire Valoti, VP International, van Snap Inc in het voorwoord van het zojuist bij OXFORD Economics verschenen rapport ‘De rol van Gen Z bij de vormgeving van de digitale economie’ n.a.v. het verzamelen van bewijs en het analyseren van trends in zes markten: Australië, Frankrijk, Duitsland, Nederland, het Verenigd Koninkrijk (VK) en de Verenigde Staten (VS).

Hoewel de directe gevolgen van de huidige pandemie niet positief zijn voor Gen Z, geboren tussen het midden van de jaren 1990 en 2010 en intussen ook bekend als ‘Generatie COVID’, of zelfs voor welke generatie dan ook, gaan we toch maar direct door met het goede nieuws uit dit onderzoek: tegen 2030 zal Gen Z  bijna een derde van het personeelsbestand uitmaken, hun inkomen zal de komende 10 jaar enorm stijgen, deze generatie wordt de motor van de consumentenbestedingen. De flexibiliteit, creativiteit en nieuwsgierigheid van m.n. deze generatie zal hier aan bijdragen. Maar deze mogelijkheden en kansen ontstaan vervolgens niet ‘zo maar’…..

Komen tot een cultuur waarin medewerkers op de werkvloer zich daadwerkelijk veilig voelen om zich veilig te gedragen en onveilige situaties te melden om van te leren? Het klinkt te mooi om waar te zijn nietwaar? Want mensen maken nu eenmaal fouten en ze laten zich niet graag de les lezen, zeker niet in polderlandje Nederland, waar autoriteit en gezag niet per se het middel is om mensen te doen bewegen. Toch is er een oud Hollands gezegde dat ons vertelt: een ezel stoot zich in het algemeen… In de luchtvaart en de (petro)chemie weet men al te goed dat fouten kunnen leiden tot ernstige gevolgen en dat je er maar beter van kan leren voordat de volgende steen een desastreuze lawine veroorzaakt.

Met dit artikel wil ik ingaan op een aantal accenten die kunnen worden aangebracht vanuit het palet van inzichten, methodieken en handreikingen die er te vinden zijn waar het gaat om het bewerkstelligen van een lerende organisatie en een veiligheidscultuur zoals beschreven in de openingszin. Het schaven aan zo’n cultuur vergt naast noest beeldhouwwerk toch een timmermansoog en liefde voor het vak. Het oog voor detail maakt uiteindelijk het bouwwerk compleet en zo is het ook met veiligheidscultuur. Tegelijk is het goed om te weten dat cultuur geen vrijstaande woning is, maar onderdeel van een groter bouwwerk, namelijk de organisatorische driehoek. En binnen die driehoek zijn we bezig met het stucen van gedrag.

“Leraren leren het meest van elkaar. Ze vinden elkaars ervaringen belangrijk voor het verbeteren van onderwijs. Deze ervaringen kunnen nog meer worden gevoed door (wetenschappelijke) kennis. In regionale kennishubs vinden daarom kennisverspreiding, vraagarticulatie en samen onderzoeken plaats in netwerken van scholen. Dergelijke kennishubs kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het versterken van regionale kennisecosystemen.” Concluderen ministers Ingrid van Engelshoven en Arie Slob n.a.v. het rapport ‘Omwille van Goed Onderwijs. Verkenning scenario’s kennisinfrastructuur onderwijs.’

‘In opdracht van het ministerie van OCW heeft de Galan Groep een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheden om de kennisinfrastructuur voor het onderwijs te versterken.’ Knelpunten die de onderzoekers binnen het onderwijs tegenkwamen: – er is de nodige kennis, maar deze is vaak niet in overzichtelijke en bruikbare vorm voor het onderwijs (en het beleid) beschikbaar. – weinig onderlinge deling van kennis en weinig vertaling van lokale kennisopbouw via co-creatie naar generieke kennis; – beperkte onderzoeks- en evaluatiecultuur op scholen; – weinig aandacht voor sectoroverstijgende vraagstukken.

Voor mij is het meest zorgwekkend de ‘beperkte onderzoeks- en evaluatiecultuur op scholen’. Zo komen we natuurlijk nooit tot een samenleving van een ‘leven lang ontwikkelen‘ en dat i.c.m. de opkomst van EdTech…..

“Simpele sabotage is vaak een daad die de burger uitvoert op eigen initiatief, hij zet zichzelf daartoe aan. Vernietigingsdaden brengen hem vaak geen persoonlijk voordeel en kan volkomen vreemd zijn aan zijn gewoonlijk van nature beschermende houding ten opzichte van materialen en spullen. Doelgerichte domheid is in strijd met de menselijke natuur. Vaak heeft de saboteur druk, stimulatie en bevestiging, informatie en suggesties nodig met betrekking tot eenvoudige en haalbare vormen van sabotage.” Bron: ‘Simple Sabotage Field Manual’, Office of Strategic Services US. Het jaar van uitgifte van deze handleiding: 1944.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog produceerde de voorganger van de Amerikaanse Central Intelligence Agency, de OSS, een geheim veldhandboek waarin stond hoe ‘burger-saboteurs’ de operaties van vijandige organisaties konden verstoren. Er zijn maar weinigen die deze handleiding nog paraat hebben vermoed ik en van de coronahooligans verwacht ik dit zeker niet. Toch zijn het leerzame 32 pagina’s, zeker nu.