Willem Scheepers

Op het moment dat Het FD meldt ‘OM wil vervolgonderzoek naar rol bestuur-Zalm in witwaszaak ABN Amro’ verschijnt bij ScienceDirect’s Journal of Corporate Finance de paper ‘Gender diversity and bank misconduct‘ van prof. Francesca Arnaboldi c.s. Dat kan geen toeval zijn.

Het 1e artikel gaat in op de al enige tijd slepende kwestie rondom het, bewust of onbewust, faciliteren van witwaspraktijken binnen de kantoren van ABN Amro. De onderzoekers in het 2e artikel concluderen ‘that greater female representation significantly reduces the frequency of misconduct fines’. Interessant is nu dat Zalm binnen zijn bestuur ook kon beschikken over o.m. Caroline Princen en Annemieke Roobeek. Mogelijk dat hier masculiene v.s. feminiene machtsverhoudingen een rol speelden.

Er is niet veel voor nodig om 2020 tot een uitzonderlijk jaar te benoemen; de Jerusalema challenge vat het op een bijzonder positieve manier samen. Wat oorspronkelijk de indruk gaf van een, ‘normale’, griepgolf, zet uiteindelijk wereldwijd zowel economie als samenleving ‘in vuur en vlam’. Naast ziekte, overlijden, ontslag, persoonlijke drama’s, bleek Covid-19 ook ontwikkelingen te versnellen die voor 2020 haast onmogelijk leken, althans zeker op de korte termijn en met de snelheid waarop het plaatsvond en nog steeds vindt. Dat blijkt ook uit de Top 5 meest gelezen ManPro entries 2020.

‘Te veel leidinggevenden zijn traag, inflexibel, hiërarchisch, reageren niet en zijn overdreven gericht op korte-termijnrendementen.‘ Deze No. 1 verscheen in februari. Hoewel MIT Sloan School of Management en Cognizant nog geen idee hadden wat de impact van de coronapandemie zou kunnen zijn, liep de vraagstelling van hun onderzoek al (ver) op de feiten vooruit: ‘‘In this VUCA world, great leaders are key to business success. But are our leaders fully aware of and prepared for what lies ahead?‘  Dat bleek niet zo te zijn.

De zojuist bij het World Economic Forum verschenen speciale editie van het ‘Global Competitiveness Report 2020’ gaat in op het bepalen van prioriteiten voor herstel en opleving van economie en samenleving, en het creëren van bouwstenen voor een transformatie naar nieuwe economische systemen, systemen die doelstellingen v.w.b. productiviteit, mensen en planeet combineren. Een ambitieuze doelstelling vastgelegd in een interessant rapport.

Zoals vaker stelt het WEF vervolgens een ranglijst samen, deze keer v.w.b. ‘de manier waarop landen het beste in staat zijn om zich op de langere termijn te veranderen’ c.q. zich voor te bereiden. Ons land scoort een 4e plaats en daartoe lijken de reguliere media zich vanochtend te beperken. Da’s jammer, want je zou vervolgens kunnen denken ‘4e van 126 landen, mooi zo’ en het daarbij vervolgens laten. Maar het rapport biedt meer en het blijkt dat (ook) wij er nog lang niet zijn voor een duurzaam herstel na Covid-19 (of is het ‘tijdens’, want de gevolgen van de coronapandemie voor samenleving en economie lijken voorlopig nog niet uitgewerkt).

‘De cultuur van de Belastingdienst is nog niet voldoende op verbetering van dienstverlening gericht: (Meer) dienstverlenend zijn is wel deel geworden van de visie/ambitie van de Belastingdienst maar nog niet van het DNA.’ Concludeert EY in hun rapport ‘Handelingsperspectieven onderzoek fundamentele transformatie dienstverlening’. N.a.v., niet alleen, de recente bevindingen van de kindertoeslagaffairecommissie, is daarvoor zeker ‘iets’ te zeggen. ‘Personen met geloofwaardigheid op het terrein van ‘klantgerichte’ dienstverlening dienen als boegbeeld voor de verbetering van dienstverlening te fungeren.’ Stelt EY dan ook voor.

Voor het begrip ‘klantcentrisch dienstverlening’ hanteert EY als definitie: ‘daarmee wordt dienstverlening bedoeld die vanuit het perspectief van (verwachtingen en behoeften van) burgers, bedrijven en hun intermediairs is ontworpen en/of ingeregeld’. De indruk die je daarbij krijgt is: ‘u roept, wij draaien’. Om dit (toch) te kunnen realiseren stelt EY de invoering van ‘dienstverleningsmissies’ voor: ‘Dienstverleningsmissies zijn beschrijvingen van de waarde die de Belastingdienst wil leveren voor een bepaalde doelgroep of specifiek segment daarbinnen en geven richting aan de ontwikkeling van verbeterinitiatieven voor de komende 1-2 jaar.’ Vbld van zo’n ‘dienstverleningsmissie’: Toeslaggerechtigden met als slogan ‘Help de Toeslaghulpverlener’.

Dat zou idd mooi zijn maar de Dienst is nog lang niet op dat niveau. De vraag is zelfs (of past hier beter: ‘opnieuw‘?) of ze daar ooit komen…..

In tweeënhalf jaar tijd zijn autonome voertuigen, robotica en kunstmatige intelligentie er opmerkelijk snel op vooruitgegaan. Maar de wereld is daarmee niet veranderd, op zijn kop gezet door automatisering en disruptieve technologieën, net zo min als de arbeidsmarkt. Ondanks enorm investeringen zijn de technologische deadlines opgeschoven, als onderdeel van een normale evolutie, terwijl ademloos gevolgde beloften veranderen in proeftuinen, in bedrijfsplannen en (te) vroege implementaties – allemaal het ijverige, zij het het prozaïsche werk om echte technologieën te laten werken in een echte omgeving, dat om te voldoen aan de eisen van hardnekkige/eigenwijze klanten en managers.

Maar als ons onderzoek de dystopische visie van robots die arbeiders van fabrieksvloeren laten verdwijnen of kunstmatige intelligentie die menselijke expertise en oordeelsvorming overbodig maakt niet bevestigde, maakte het onderzoek wel iets duidelijk dat even schadelijk is: midden in een technologisch ecosysteem dat een stijgende productiviteit oplevert en een economie die veel banen oplevert (tenminste tot de COVID-19-crisis), vonden we een arbeidsmarkt waarin de vruchten ongelijk verdeeld zijn, vruchten leidend naar de top van de organisaties en de top van de samenleving zodat de meerderheid van de medewerkers maar een heel klein beetje proeft van een enorme oogst.

‘Hoe heeft iemand hier ooit toestemming voor kunnen geven?’, ‘Buikpijn kreeg ik er van.’, ‘Ik heb een goed geheugen, maar zo goed ook weer niet.’ Een ambtenaar die kritische vragen stelt, wordt  weggepromoveerd. Eindverantwoordelijken die constipatieproblemen krijgen en zich ‘plots’ weinig meer kunnen herinneren.

De Parlementaire ondervragingscommissie Kinderopvangtoeslag is nog maar net van start gegaan of je merkt al dat het hier tot interessante en leerzame uitspraken komt, ‘leerzaam’ v.w.b. o.m. het thema programmamanagement. Op zich zijn de 1e bevindingen niet vernieuwend, ook niet verrassend want het ontwijkend gedrag dat m.n. leidinggevenden hier vertonen is al in tal van wetenschappelijk onderzoek vastgelegd zoals o.m. in Manfred Kets de Vries working paper ‘The Psychpopath in the C-Suite‘.

‘Autonoom vliegen heeft het potentieel om meer brandstof te besparen, de bedrijfskosten van luchtvaartmaatschappijen te verlagen en piloten te ondersteunen bij hun strategische besluitvorming en missiebeheer. Bij AIRBUS bouwen we certificeerbare, veilige en beveiligde autonomiesystemen en -programma’s om de volgende generatie commerciële vliegtuigtoepassingen mogelijk te maken.’ ‘Al 100 jaar leidt BOEING bemande en onbemande technologische innovatie en integratie van zee naar lucht naar de ruimte. Autonomie bepaalt de komende 100 jaar – en Boeing stimuleert de veilige innovatie en integratie van autonomie om het menselijk potentieel te maximaliseren.’

96% van de Nederlandse bedrijven verstelt het proces van digitalisering van de werkprocessen m.b.v. disruptieve technologieën als robotica, machine leren, kunstmatige intelligentie, onder invloed van de gevolgen van Covid-19 voor hun organisatie. Dit blijkt uit het zojuist door het World Economic Forum gepubliceerde ‘The Future of Jobs Report 2020‘. Nu was de invloed van disruptieve technologieën op werk en werknemers al eerder cruciaal onderwerp in vorige TFoJ rapporten, deze keer zorgt de combinatie met Covid-19 voor dat wat de onderzoekers van het WEF ‘a double-disruption scenario for workers‘ noemen.

Eerder dit jaar aan het begin van de coronapandemie vroeg ik mezelf, in de entry ‘Toekomst van Onderwijs: EdTech?‘ af wat mijn toekomst als docent nog zou zijn? Studenten volgen virtueel onderwijs, solitair op hun kamer starend naar een scherm, en kunnen zichzelf, zoals Eric in South Park, binnen ‘no-time’ onzichtbaar maken. Maar dat geldt ook voor mij als hun docent: koppel de vanaf hun kamer door studenten aan het scherm gestelde vragen aan het zoeksysteem van Google, zoals home appliances dat doen, en terwijl de studenten naar mijn avatar staren ontvangen zij het virtuele antwoord.

Had ik mezelf daar al bijna bij neergelegd, realiseer ik me dat dit proces ook kan opgaan binnen mijn rol als organisatie ontwikkelaar, als adviseur maar dan omgekeerd….

Artikelen over leiderschap zijn er voldoende te vinden op het internet. Het is een veelgebruikt topic op sites die managementinzichten delen. Dus hoewel het onderwerp mij fascineert, zou je zeggen daar valt dan ook niet nieuws over te melden? Dus waarom een blog over leiderschap starten zou je zeggen? Toch denk ik dat de insteek van deze blog in ieder geval een fronsende wenkbrauw op zou kunnen leveren binnen het perspectief van de leiderschap doctrine. Want waar de (organisatie) psychologie meterslange boekenkasten vult met inzichten over dit thema zou ik het effect van al die wijsheid op de praktijk binnen (de top van) organisaties best eens willen testen. Of minstens willen beproeven of moderne ontwikkelingen in leiderschap leiden tot betere leiders in de top van organisaties.

Praten we over moderne inzichten dan zijn concepten als Dienend Leiderschap, Situationeel Leiderschap en Authentiek Leiderschap de laatste jaren populair, met als kenmerk dat het allemaal wat minder sturend en directief mag. “Nieuwe leiders” laten het allemaal meer gebeuren en sturen aan op zelfsturende teams en werken meer met doelen dan met taken, waarbij ook de spreekwoordelijke apenrots tot het verleden zou behoren. Het gaat er vooral om volgers te winnen in het kader van het bereiken van doelen. Hoewel sommigen daarbij cynisch spreken van Prozac Leadership zou ik zeggen dat het hier in theorie om inspirerende inzichten gaat. Maar werkt deze ontwikkeling ook door in de top van organisaties?