Terug naar de werkvloer

Lezen over strategie en de tactische uitvoering ervan is interessant en nuttig maar krijgt toch een extra dimensie wanneer je de werkvloer bezoekt. Daar waar het gaat gebeuren, gebeurt, of gebeurd is. Of het nu gaat om een fabriekshal, een kantorencomplex of een slagveld. Bijvoorbeeld Sedan en omgeving waar een gedurfd strategisch plan gemaakt of gebroken kon worden. 
De premisse van de Duitsers bij het besluit om Frankrijk aan te vallen was simpel: te allen tijde moest een tweede Eerste Wereldoorlog worden vermeden. De enige manier om dat bereiken, was het afsnijden van het Frans/Britse leger van zijn levensaderen. Dus een deel van het Duitse leger moest België en Nederland binnenvallen en de geallieerde hoofdmacht weglokken en de aandacht afleiden, terwijl een tweede hoofdmacht op een plaats waar het niet werd verwacht de bevoorradingslinies zou afsluiten en bovendien het leger zou insluiten. Gekozen werd voor een, hoe paradoxaal, Blitzkrieg via de Ardennen, rijkelijk bebost en doorsneden door vele rivieren. Bij Sedan zou het Duitse leger aangevoerd door ‘Panzers’ de Maas oversteken om vervolgens in razend tempo op te rukken naar Het Kanaal om zodoende de geallieerde legers in te sluiten.

Tot zover het plan. Op een grote kaart laat deze strategie even simpel als logisch lezen. Een pijl richting Zeeland, een pijl richting Antwerpen, een pijl richting niemandsland, en een pijl richting Kanaal ter hoogte van Abbeville. Maar wanneer je gewapend met de memoires van Heinz Guderian, de architect van het Blitzkrieg-concept, de cruciale plek bezoekt, besef je hoezeer strategie valt of staat met een meer dan gedegen tactische uitvoering. Dus meer is dan een snelle powerpoint presentatie of een tekentafelplan, hoe goed onderbouwd ook.

In zijn boek ‘Achtung Panzer’ (uit 1937) beschrijft Heinz Guderian, Duits generaal en later zelfs opperbevelhebber van alle Duitse strijdkrachten, de principes van een nieuwe mogelijke en noodzakelijke manier van oorlog vanwege het bestaan van de tank. De Blitzkrieg dus met permanente beweging als absoluut vereiste. Het is natuurlijk niet zo dat een statische verdediging tot het verleden behoorde maar tanks maken het mogelijk die verdediging eenvoudig te omzeilen. De na de oorlog verschenen memoires van dezelfde Guderian, ‘Erinnerungen eines Soldaten’, vertaald onder de titel ‘Panzer Leader’, geeft de lezer talrijke case studies uit eerste hand. Van begin tot eind. De doorbraak bij Sedan is zo interessant, omdat hier een strategische wil werd opgelegd aan een terrein dat zich niet leent voor de tactische uitvoering van een bewegingsoorlog.

Blitzkrieg staat gelijk aan snelheid en de Ardennen is niet het terrein waar tanks, of ander gemotoriseerd materieel, even snel doorheen kruisen. Aan de andere kant zorgt diezelfde ondoordringbaarheid voor een verrassingseffect dat elke Blitz exponentieel versterkt. Voor het juiste perspectief: de Duitse legercolonne die klaar stond om Frankrijk binnen te vallen, was tweehonderd kilometer lang. Nog erger zijn de rivieren vaak ommuurd door enorme rotswanden die dwingen tot een aanval op vaststaande punten: bij bruggen dus die of versterkt zijn of gerede kans lopen opgeblazen te worden. Maar juist al deze bedreigingen samen met de kansen leggen de strategische uitvoering van het tactische concept Blitzkrieg bloot: snelheid, verrassing, logistiek én perfecte coördinatie van álle middelen. Zeg maar timing gekoppeld aan halsstarrige, bijna eendimensionale uitvoering. Sedan is het schoolvoorbeeld: een zwaar gefortificeerde stad, aan het eind van de Maginotlinie, en de toegangspoort tot het vlakke Noord-Franse land dat een snelle opmars richting Kanaal mogelijk maakt.

Terwijl de Franse en Britse legers noordwaarts trokken om de Duitse inval af te weren, stonden de tanks van Guderian onverwacht voor Sedan. Op de afgesproken tijd voerde duikbommenwerpers een bombardement uit dat de artillerie uitschakelde. Vervolgens zorgde artillerievuur en permanente mitrailleurbeschietingen ervoor dat de vijand niets anders kon doen dan dekking zoeken. Intussen werden bruggen veroverd of geslagen zodat de tanks ongehinderd konden oprukken richting het uiteindelijke doel.

Zo simpel, bijna zo simpel als de pijl die deze beslissende doorbraak op de kaart heeft gekregen. Maar wie de tijd neemt om ‘Achtung Panzer’ te lezen, de tactische finesses achter dit strategische plan, begrijpt wat een voorbereiding dit soort acties vergt. Elke individuele actie is op zich al een volwassen operatie, en al die acties moeten vervolgens naadloos passen en op elkaar aansluiten. En wie dan ook nog de moeite neemt om de arena te bezoeken waar de strategie zich tactisch heeft vertaald, ziet meteen dat tussen idee en uitvoering een enorme werkvloer gaapt. Zelfs achteraf zoals hier. Alles hangt met alles samen en alles moet dan ook nog eens kloppen.
Veel boeken over strategisch management of over bedrijfsstrategie gebruiken militaire strategie als voorbeeld, of als lichtend voorbeeld. En dat is op zijn minst misleidend omdat slechts de Grote Pijl wordt aangehaald: Sedan als voorbeeld van een doorbraakstrategie, om vervolgens te wijzen op de successen die daaruit volgen. Terwijl het in essentie zou moeten gaan om de voorbereiding en de tactische uitvoering. Juist bij militaire strategie draait bijna alles om de tactiek, om de uitvoering, maar juist dat aspect ontbreekt zo vaak in managementliteratuur. Je zou kunnen zeggen dat de Grote Strategie bij militaire aangelegenheden niet meer is dan een missie of doelstelling verwoord door de politiek, en dat militaire strategie feitelijk een accumulatie is van een opeenvolgende tactische operaties waarbij logistiek en uitvoering centraal staan. De gebruikte voorbeelden uit de militaire praktijk zijn niet meer dan de uitkomsten van tactische operaties waar onterecht het predikant strategie aan wordt gegeven. Misschien ligt hier wel de oorsprong van de gevleugelde uitspraak dat succes achteraf het etiket ‘briljante strategie’ krijgt opgeplakt.