OVV: 'Onduidelijk of Coronamaatregelen Nut hadden....' Wellicht helpen hier Crisis Management lessen.

"Het beteugelen van een pandemie is een constant samenspel tussen publiek, veld, politiek en wetenschap. Uit dit onderzoek blijkt dat met name uit het nauwe samenspel tussen politieke besluitvormers en wetenschappelijke experts lessen te leren zijn op het gebied van rolvastheid, zorgvuldigheid, snelheid en onzekerheid in de advisering."

Nadat de Onderzoeksraad voor Veiligheid in februari van dit jaar het 1e deel van hun rapportage deelde, zie Leren van de Onderzoeksraad voor Veiligheid zoals over Improvisatievermogen in tijd van Crisis, niet alleen Coronacrisis, verschijnt vandaag deel 2.

"Een crisis is per definitie onzeker en zal in de meeste gevallen anders verlopen dan verwacht, en dat geldt des te meer voor een crisis van deze aard en omvang. Improvisatie en aanpassingen zijn nodig om onverwachte knelpunten te kunnen aanpakken." opende deel 1, die conclusie trekt het OVV nu door "Onduidelijk of coronamaatregelen nut hebben gehad." Dat zie je vaker bij crisis management.

Daarom: ook uit dit deel 2 zijn er lessen te leren zodra we het hebben over crisismanagement.

Lessen zoals: 'Advisering: rolvastheid, wie adviseert waarover?' Da's een cruciale vraag met als antwoord: "Net als in het eerste deel van het coronaonderzoek ziet de Onderzoeksraad dat het OMT perspectieven meeweegt die aan de randen van de expertise van de teamleden liggen of daar duidelijk overheen gaan." Id. lezen we ook in de Deloitte rapportage over de mondkapjesaffaire. Beide partijen, OVV en Deloitte, constateren dat het 'tijdens de coronapandemie een chaos was binnen de Overheid'. En een chaos, dat weet je, ligt aan de basis van een crisis.

Andere lessen van het OVV:

• Advisering: zorgvuldigheid door bredere advisering over maatregelen
• Advisering: snelheid in beschikbaarheid van vaccinatieadviezen
• Advisering: onzekerheid en scenariodenken bij advisering vaccinatiestrategie

Scenario denken is een interessant thema en dat niet alleen bij crisismanagement: je bepaalt meerdere scenario's zoals bijv. bij de zeespiegelstijging waarmee we overigens ook nog te maken krijgen. Ook voor het opmaken van je organisatiestrategie is scenario denken een vereiste aanpak: bijv. als het over digitalisering 2.0 gaat.

Als je daarmee dan toch bezig bent probeer dan ook patronen te herkennen: houd een dagboekje bij waarin je essentiële gebeurtenissen/ontwikkelingen in je organisatie vastlegt. 'Vroeg of laat' herken je daarin patronen, patronen die zichzelf verder ontwikkelen en waarop je (dus) kan anticiperen.

• Advisering: onzekerheid over effectiviteit van maatregelen
• Advisering: onzekerheid over ontwikkelproces vaccinaties
• Besluitvorming: omgaan met onzekerheid

Onzekerheid ofwel VUCA: volatile, uncertain, complex, and ambiguous. Vrij vertaald VOCD: vluchtig, onzeker, complex en dubbelzinnig; de omgeving waarin we als samenleving leven en als politiek resp. economie functioneren. Let wel: VUCA is 'iets' van alle tijden. 

• Besluitvorming: code zwart als rode lijn

'Tot hier en niet verder' is ook een goed uitgangspunt; idd.

• Besluitvorming: kwetsbaren als containerbegrip

Dat geldt ook voor begripsdefiniëring.

• Uitvoering: belangenbehartiging in tijden van crisis

'Stakeholder management' noemen we dat ook wel. Vaak zijn, of komen, er meer stakeholders dan je vooraf verwacht.

• Uitvoering: onzekerheid rond toepassing en logistieke voorwaarden vaccins
• Communicatie vanuit kabinet: aankondiging vaccinatiecampagne
• Communicatie vanuit kabinet: dansen met Janssen
• Publiekscampagne: vaccinatiebereidheid onder de bevolking

Communicatie rondom en tijdens een crisis, is een vak apart.

• Draagvlak: een kwetsbaar proces
• Draagvlak: neem mensen mee
• Draagvlak: optredens in de media

Draagvlak creëren, hier noem ik het commitment, vraagt bij het maken van je plannen maar ook bij het beheersen van een crisis om tijd, tijd die je in het laatste geval vaak niet tot nauwelijks beschikbaar hebt. Toch is inmiddels voldoende aangetoond dat (een gebrek aan) commitment het (falen of) slagen van een strategie maar ook een crisisaanpak bepaalt.

• Lerend vermogen: leren van eerdere ervaringen
• Lerend vermogen: leren tijdens de crisis
• Lerend vermogen: crisisstructuur
• Lerend vermogen: borgen van lessen

Lerend vermogen! Toch wel één van mijn favoriete onderwerpen: lerend vermogen, dat ik graag 'hertaal' (met dank aan Jan Rot) in continue ontwikkelen. Naar mijn mening (...) wordt er in politiek, economie en samenleving te weinig gebruik gemaakt van ons lerend vermogen en dat terwijl het aantal digitale middelen dat er ons ook daarvoor ter beschikking staat, dagelijks en in rap tempo toeneemt. Maar zoals nu ook de Onderzoeksraad voor Veiligheid constateert: een gemiste kans, dat gebrek aan lerend vermogen.

251023

Vandaag verschijnt Deel 3 van het rapport "Aanpak coronacrisis januari 2020 – september 2022". Waar Deel 1 de kracht van improvisatievermogen aanhaalt, en het hier aangehaalde Deel 2 de zin en onzin van crisismanagement aangeeft, legt Deel 3 de focus op scenario denken: "Professionaliseer scenario-denken bij langdurige crises met landelijke impact." Verstandig advies.

"De Onderzoeksraad pleit voor de professionalisering van het scenario-denken bij een grootschalige en langdurige crisis. Zo kan er onder veranderende omstandigheden adequater gereageerd worden. De modellen van het RIVM stonden centraal in de besluitvorming tijdens de crisis. Die modellen waren vooral gericht op de epidemiologische ontwikkeling van het virus en de gezondheidseffecten op korte termijn. Het kabinet koos doorgaans voor het meest waarschijnlijke scenario en stemde daar ook het beleid op af.

Naar het oordeel van de OvV is tijdens de crisis te weinig rekening gehouden met verschillende scenario’s en onzekerheden op de langere termijn en op breder terrein, waaronder minder waarschijnlijke scenario’s met mogelijk wel een grote impact."

Een volgende crisis, zéér waarschijnlijk de klimaatcrisis, leent zich ook of zeker voor het hanteren van scenario's: 'Zeespiegelstijging: We zijn bereid Zeeland op te geven'. Dat 'opgeven' is één van de scenario's.

Willem E.A.J. Scheepers

NB; Heb je een LinkedIn profiel, dan nodig ik je graag uit voor een abonnement op de wekelijkse 'Sunny Side Up' nieuwsbrief.