Sneak preview. Global trends: inspiratie van Alexander Heydendael uit "Karakters op weg” II. Over: Water, Klimaat, Energie, Milieu, Grondstoffen en Landbouw.

Alexander Heydendael liep de Camino naar Santiago de Compostela en ging op zoek naar het waarom en hoe. De eerste hoofdstukken in zijn binnenkort te verschijnen boek gaan over de karakters. In het hoofdstuk “Een dialoog met mijzelf” gaat hij in op de global trends.

Water, Klimaat, Energie, Milieu, Grondstoffen en Landbouw.

In feite observeer ik zes global trends. Ik benoem deze met hun bedreigingen van de in totaal ruwweg twintig. Onlangs hebben wij deze met een groep denkers op Clingendael geïnventariseerd. Met relevante vragen. Als klap op de vuurpijl kom ik al die bedreigingen stuk voor stuk ook nog eens onderweg op mijn Camino’s tegen…

1. Water als schaars en strategisch goed vormt een fundamenteel recht voor ieder mens. Laten we waterverspilling in zowel rijke als arme landen ongebreideld doorgaan of maken we efficiënter gebruik in industrie, landbouw en huishoudens door middel van recycling en nieuwere methodieken?Camino-ervaring: de Spaanse stuwmeren staan op 1/3 van hun normale niveau. Uitbreiding van industrieën is vaak oorzaak. Maar ook slurpen nieuwe wijken in steden steeds meer water op. Bij het sproeien in droge landbouwarealen gaat veel water verloren. Druppel-irrigatie wordt nog niet overal toegepast…
2. Klimaat verandert mede door menselijk handelen veroorzaakt. Dit leidt tot onvoorspelbare crises. Door overmatige droogtes, stijging van de zeespiegel plus extreme temperaturen. Dit vergt grote aanpassingen her en der over de gehele wereld. Moeten we dit op zijn/haar beloop laten of nemen we eindelijk adequate acties? Doen we aan crises-beheersing of pakken we de oorzaken aan?

Camino-ervaring: het klimaat onderweg wordt steeds grilliger. Ook in Spanje, Frankrijk of Portugal kan het midden in de zomer ineens hagelen. Bovendien zijn de stormen in Galicië of in Auvergne niet mis. Of extreme temperaturen verwarmen ineens lente of herfst. Op onverwachte momenten…

1. Energie vervuilt. Waar kiezen we voor? De resterende, eindige fossiele brandstof beter benutten of in verhoogd tempo alternatieve energie ontwikkelen? En deze dan ook daadwerkelijk implementeren en toepassen?Camino-ervaring: zonnepanelen sieren menig akker op de Ruta de la Plata. Spaanse en ook Portugese boeren investeren op grote schaal in deze nieuwe techniek. Geëntameerd en gesubsidieerd door hun overheden. Intussen verandert wel de wetgeving…
2.  Milieu afbraak wordt steeds meer zichtbaar. De vervuiling neemt dermate alarmerende vormen aan, dat ‘bottom-up’ acties noodzakelijk zijn. Of moeten we verplicht ‘duurzaam denken en doen’ in wet- en regelgeving omzetten?Camino-ervaring: langs bijna alle pelgrimswegen ligt overvloedig afval. Van lege gekreukelde sigarettendoosjes tot gekleurde condooms. Van plastic zakken tot afgedankte schoenen of rugzakken…
3. Grondstoffen nemen zichtbaar af. De druk op eindige, beschikbare grondstoffen neemt alsmaar toe. Moeten daarom ook de pluspunten van landen niet beter ontwikkeld en benut worden om afhankelijkheid van schaarse goederen te minimaliseren? Of boren we nieuwe bronnen van vervangbare stoffen aan?Camino-ervaring: Spanje, Portugal en Frankrijk bezitten weinig eigen olie & gas. Daarom is Frankrijk indertijd overgestapt op kernenergie. Ook fosfaat wordt in geheel Europa overigens een beperkende factor in de landbouw...
4. Landbouw: de toenemende vraag naar voedsel afkomstig van een beperkter wordend areaal vragen om meer efficiëntie. Dit betekent aan de productiekant het zoeken naar doelmatiger watergebruik, afbreekbare gewasbeschermingsmiddelen, helderheid over gentechnologie en groeien naar duurzaam lokaal produceren. Voor consumenten liggen er vragen op gebied van dierenwelzijn, gewasbescherming en voedselveiligheid. Verder: is de toenemende macht van grote agrarische bedrijven wel gezond? Gaan we ons nu richten op kleinschalige landbouw in de anders ontwikkelde wereld of willen we grootschalige landbouw met gesubsidieerde export verder doorzetten?Camino-ervaring: kunnen gefragmenteerde familiebedrijven wel blijven renderen in Spanje of Portugal? Kunnen zij wel concurreren met de grootschalige Franse akkerbouw? De Landbouwsubsidies uit Brussel nemen bovendien af. Daar komt een keer een eind aan. Zijn deze sectoren wel voldoende levensvatbaar zonder extra gelden?

Respons Ron Brouwer MA, docent aan de opleiding Facility Management, onderdeel van de faculteit Management & Organisatie van de Haagse Hogeschool.

Global trends

Koos Groenewoud presenteert het gedachtegoed van Alexander Heydendael op de hem vertrouwende wijze, waarbij hij het geluid van Heydendael, die luidkeels alarm slaat waar het water, klimaat, milieu, energie, grondstoffen en landbouw aangaat - de wezenlijke bronnen voor een duurzaam beheer van de blauwe planeet - versterkt herhaalt. Het is allang geen twee voor twaalf meer: de wijzers geven bijna het noorden aan en dan is het te laat... Juist een ingetogen wandeling als de Camino naar Santiago de Compostela biedt alle ruimte om gedachten de vrije loop te laten en de blik naar binnen te richten en dat levert vaak heldere inzichten en een diep besef van zijn op, die Heydendael en in zijn blog Groenewoud hier treffend debiteren.

Zij zijn niet de eersten en zullen niet de laatsten zijn. Wel behoren zij nog altijd tot de helaas relatief weinigen die beseffen dat de mensheid (al sinds het aanbreken van de industriële revolutie in de eerste helft van de negentiende eeuw) de planeet aan het uitputten is, die dan ook niet voor niets krachtig protesteert in de vorm van extreem weer en vulkaanuitbarstingen (klimaatverandering, onlangs barstte de Cotopaxi in Ecuador, waar ik op dat moment was, voor het eerst in 75 jaar weer uit), overstromingen (klimaatverandering, milieu), aardbevingen (energie - en niet alleen ver van ons bed; in Groningen heeft de gaswinning veel schade en leed veroorzaakt, zoals Folkert Buiter in zijn binnenkort te verschijnen roman 'Te Laat' schetst), de voortschrijdende vervuiling en wanbeheer van de energievoorraad (fijnstof door verkeer en computers en printers; er worden weer kolen gedolven om elektriciteit mee op te wekken en de filters ten spijt spuien de schoorstenen weer roet als vanouds, terwijl de mogelijkheden om energie uit wind, zon en water en kinetische bronnen nauwelijks worden benut) en waar het landbouw betreft wordt dagelijks onder het mom van duurzame landbouw een forse oppervlakte aan regenwoud neergemaaid ten gunste van soya-aanplant - van de genetisch gemanipuleerde variant die in de meest uiteenlopende voedingsmiddelen wordt verwerkt: de longen van de aarde worden dichtgeknepen en de bevolking ongemerkt vergiftigd.

En intussen strijden grote groepen religieuze fanatiekelingen, die de dodelijke combinatie van religieuze en politieke overtuiging aan de wereld willen opdringen, voor een onmogelijk ideaal, waar ik ze begrijpelijkerwijs felle weerstand stuiten van andere grote groepen die zich niet laten indoctrineren door een overtuiging die niet van hen is - en het liefst ook met rust willen worden gelaten. Waar moet dit heen? 'Leven en laten leven' zou naar mijn mening leven en doen leven' moeten zijn - en actief en globaal nagestreefd. Het zal voorlopig wel een illusie blijven...

Karakters op Weg. ISBN 978-94-91918-16-12.