Willem Scheepers

“Wen er maar aan. Door vergrijzing, ontgroening en trage groei van de arbeidsproductiviteit is de krapte een structureel verschijnsel. Nederland heeft te weinig mensen voor te veel werk en dat blijft nog wel even zo.” Mathijs Bouman in Het FD: ‘Kost het banen?‘ 180821 “De personeelstekorten vertalen zich langzaam maar zeker in hogere cao-lonen. Voordat iedereen dat voorbeeld volgt, is het goed te bedenken dat de huidige gekte tijdelijk van aard is. (….) Dat neemt niet weg dat werkgevers de komende jaren rekening moeten houden met structurele schaarste. Vergrijzing beperkt én verschraalt het aanbod van personeel. De markt vraagt om vaardigheden die oudere werknemers niet hebben aangeleerd. Er moet veel meer gebeuren om werkenden voortdurend bij te spijkeren.” commentaar van/in Het FD ‘Krapte op de arbeidsmarkt gaat niet zomaar weg‘ 190821.

Analyses en commentaren zijn mooi zeker als het ‘kraakt en piept’ in nagenoeg alle sectoren: er zijn voor het eerst in 50 jr meer vacatures dan werklozen, een praktijkvoorbeeld is vaak beter op of z’n minst aansprekender. Zo’n voorbeeld levert ProRail.

Op het moment van publicatie bevinden we ons nog steeds in een coronacrisis. De, zoals het zich tot nu laat aanzien, voor ons land beperkte financieel economische gevolgen ‘zetten ons op het verkeerde been’*. Zo zijn internationale reismogelijkheden beperkt, is het voor iedereen wennen aan de coronamelder, delta- e.a. coronavarianten zijn ‘nog lang niet klaar met ons’ en, nog schrijnender: het grootste deel van de wereldbevolking is nog (lang) niet gevaccineerd; menselijk lijden.

In deze, alweer 15e , uitgave in de ManagementPro serie besteed ik aandacht aan dat ‘lijden’ en dan m.n., zoals de titel van de serie veronderstelt, vanuit het perspectief van management!

Opererend in een vluchtige, onzekere, complexe en vaak dubbelzinnig te verklaren (VUCA) omgeving is het voor veel organisaties lastig een organisatiestrategie te formuleren bestand tegen risico’s in, maar ook gericht op mogelijkheden en uitdagingen van de komende 5 – 10 jaar. Laat staan dat je in staat bent een strategie te formuleren die ‘generatie-overstijgend’ is. Een organisatiestrategie waarvan de basis, het kader nu wordt gelegd en waarvan je opvolgers tot in lengte van jaren plezier kunnen hebben, lang nadat jij ‘het tijdige met het eeuwige hebt verruild’. Zo’n ‘generatie-overstijgende’ strategie is exact één van de uitdagingen die de klimaatverandering ook met zich meebrengt.

“Op korte termijn een verwachte toename van wateroverlast. Toenemende trend in rivieroverstromingen. Verwachte toename van zware windstormen. Verwachte toename van hydrologische, agrarische en ecologische droogte o.i.v. opwarmingsniveaus in het midden van de eeuw. Stijging van de zeespiegel van 1 meter+ aan het einde van deze eeuw.” Dit zijn enkele, specifiek aan West Europa/Nederland gerelateerde, conclusies in het zojuist bij het International Panel of Climate Change (IPCC) verschenen Sixth Assessment Report.

Nu verwacht ik niet dat veel van de lezers van vandaag die zeespiegelstijging nog mee gaan maken (….), overstromingen en windstoten daarentegen wel; dat blijkt inmiddels jaarlijkse praktijk.

“De onderzoekers kraken in het rapport harde noten. Ze komen tot de conclusie dat de afdeling die leningen en advies geeft aan hedgefondsen (Prime Services) gericht was op het realiseren van maximale kortetermijnwinsten, terwijl er geen interesse was in risicobeheer. Sterker nog, Archegos werd door de bankiers juist geholpen om grote risico’s te nemen.

Van frauduleus of anderszins illegaal handelen is volgens de onderzoekers geen sprake. En opvallend genoeg concluderen ze zelfs dat de risicosystemen op zich werkten: de afdeling kreeg namelijk herhaaldelijk signalen dat de derivatenposities van Archegos een ‘potentieel catastrofaal risico’ voor Credit Suisse vormden. Alleen werden die signalen systematisch genegeerd.” Bron: Vernietigend oordeel over Credit Suisse na fiasco met hedgefonds Archegos; Het FD

Credit Suisse leed dit voorjaar een verlies van $5,5 mrd bij de ondergang van hedgefonds Archegos, dan hebben we het ‘ergens’ over. Opmerkelijk is (maar ook weer niet) dat het aan strategieën, procedures, handleidingen e.d. om mogelijke/eventuele risico’s in de hand te kunnen houden, niet ontbrak. Alleen (sic) de uitvoering van e.e.a. liet te wensen over……

‘Thuiswerken is een blijvertje’, schrijft het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vanochtend. Hun onderzoek laat zien dat werkgevers thuiswerken meer gaan faciliteren maar dat terugkeer op de werkplek ook wordt gewaardeerd. Daarnaast meldt Eén Vandaag “Maar 1 op de 10 thuiswerkers wil na corona weer helemaal naar kantoor.” Sociaal Cultureel Planbureau adviseert: “Werkgevers zouden met werknemers het gesprek aan kunnen gaan over hoe ze de positieve elementen van thuiswerken kunnen behouden en de zeggenschap van werknemers over werktijden en werkplek daar een belangrijke plaats in kunnen geven.” M.a.w.: samen op weg naar het hybride werken t.w. bedrijf/thuis eventueel i.c.m. mixed reality.

Ook al lopen de besmettingen o.i.v. Delta e.a. varianten opnieuw en in rap tempo op, lijkt de kans dat je medewerkers na een, meer of minder geslaagde, zomervakantie op enig moment terugkeren naar hun werkplek in redelijke mate aanwezig. Leid jij als hun leidinggevende dit proces of wordt het Lijden voor je medewerkers?

“Het zijn geen slechte mensen. Het zijn stuk voor stuk lieve mensen. Ze zien de grote lijnen niet, maar dat is meer onkunde dan onwil.”, “Medewerkers geven in interviews aan dat er te veel wordt geleund op vertrouwen terwijl er in de afgelopen jaren genoeg voorbeelden zijn geweest waarbij het vertrouwen is beschadigd.”, “De KMA raad ik mijn toekomstige dochter niet eens aan.”

Het 1e citaat betreft één van de respondenten in een onderzoek naar de sociale veiligheid binnen het Amsterdam Fashion Institute. Het 2e citaat betreft bevindingen in een onderzoek naar ‘De beheersing van corruptierisico’s door de Douane in de Rotterdamse haven’. Het laatste citaat is een stevige conclusie die cadet-vaandrig Irina Tziamali trekt n.a.v. onderzoek voor haar Bachelor scriptie. Alle 3 zijn recent opgeleverde onderzoeken waarin als een rode draad te herkennen is de invloed van voorbeeld(ig) leiderschapsgedrag op de cultuur van de organisatie, op (het gebrek aan) de sociale veiligheid in de organisatie en vervolgens op de resultaten van diezelfde organisatie; of juist het gebrek daaraan.

“Een prins moet altijd advies inwinnen. Maar hij moet het alleen zoeken wanneer hij het wil, niet wanneer anderen het hem opdringen. Het belangrijkste is dat een prins altijd sceptisch moet zijn over het advies dat hij krijgt, voortdurend moet vragen en onderzoeken. Als hij ooit ontdekt dat iemand de waarheid voor hem verzwijgt of persoonlijk belang voorop stelt, moet hij die persoon streng straffen. Uiteindelijk, hoe intelligent de adviseurs van een prins ook zijn, een prins is gedoemd te mislukken als hij zelf geen intelligentie heeft. Wijze prinsen moeten worden geëerd voor goede daden die voortkomen uit goed advies.” ‘Il Principe’, Niccolò Machiavelli (1513)

Waar de prins v.w.b. advies nog een vrije keuze heeft, heeft hij dat v.w.b. een audit (als ‘systematische periodieke controle’) niet.

Voor ESAA, Erasmus School of Accounting & Assurance, verzorg ik ieder studiejaar, samen met collega Geert Heling, de colleges Verandermanagement en Adviesvaardigheden. Studenten zijn mannen en vrouwen m.n. uit de vakgebieden auditing & control, werkzaam in- dan wel extern in zowel private als publieke sector. De vraag die dan ‘boven de markt hangt’: audit = advies? Los van het feit dat dit 2 verschillende begrippen zijn, is mijn antwoord: nee maar het kan elkaar aanvullen en ik begin met dit citaat van Michelle Bennett, senior director of risk management and internal audit at Cable ONE.

“One area I see as a barrier to internal audit’s ability to provide advisory services is a fundamental misunderstanding of internal audit’s purpose and capabilities. Many folks who have prior, perhaps challenged, experiences with internal audit may believe it to be a ‘gotcha’ department. Instead, we want to be trusted advisors to not only help protect the company but, more importantly, help the company achieve its strategic goals.”

Ieder ESAA collegejaar wordt afgesloten met een symposium. Het thema van dit jaar is: Auditors Adviseren. Tegelijkertijd wordt er een bundel met aan het onderwerp gerelateerde bijdragen gepubliceerd. Wat nu volgt is mijn bijdrage aan deze bundel met als titel ‘Ongeschreven regels: kwestie voor de adviseur én de auditor?’.

‘Bankmedewerkers probeerden extra hypotheekrenteaftrek aan te vragen.’ ‘Zij ook al?!’, dacht ik op het moment dat ik dit bericht las in Het FD. Minder verrast was ik door de constatering van ProPublica dat de meest welvarenden onder ons niet tot nauwelijks belasting blijken te betalen. Ook al weten zij belasting te ontduiken door o.m. ‘goede doelen stichtingen op te zetten’, dan nog is dit gedrag twijfelachtig omdat dit geld verdiend is ‘dankzij’ de rest. ‘Mogen we misschien meebeslissen?’*

Inmiddels zijn wij midden in ‘Sywertgate’ beland en op weg naar naar ‘corona-‘ c.q. ‘Volksgezondheidgate’**: “De rijksoverheid heeft in 2020 € 29 miljard uitgegeven aan steunmaatregelen om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen.” aldus de Algemene Rekenkamer. Minister Tamara van Ark stelt breed onderzoek in naar de inkoop van het coronamateriaal. We kunnen we er nu al van uitgaan dat vervolgens meer ‘Sywerts’ naar boven komen, verwacht ik. Zie ook: Dit zijn de 25 duurste coronadeals van het ministerie van Volksgezondheid.

Zelfs al zouden ambtenaren even niet goed hebben opgelet, en je jezelf ‘ondernemer’ noemt, dan nog is het zowel moreel als ethisch disputabel gemeenschapgeld te verdienen aan een crisis die de samenleving treft.

In plaats van vast te blijven houden aan het gedachtengoed van Milton Friedman, dat het enige doel van zakendoen is het maximaliseren van het rendement van de aandeelhouders*, dienen we het idee te omarmen dat het bedrijf alle belanghebbenden dient nl.: werknemers, klanten, leveranciers de gemeenschap, en ook de aandeelhouders. Op het moment dat activist en lobbyist Sywert van Lienden onder vuur ligt v.w.b. een mondkapjesaffaire, hij zou met deze handel een aanzienlijke winst t.l.v. de samenleving hebben gerealiseerd**, komt de Harvard Business Review met een nieuwe Big Idea: Getting Serious About Stakeholder Capitalism. Dat kan geen toeval zijn, denk ik dan.

Kapitalisme, deze aanpak ‘schuurde’ al enige tijd. Covid-19 laat zien dat er met farma gerelateerde producten, niet alleen vaccinaties, fors geld te verdienen is. Daarnaast zien we dat de wereldwijde verschillen tussen rijk en arm, welke continenten wel en welke continenten niet in staat zijn hun bevolking te beschermen tegen de gevolgen van de coronapandemie, letterlijk zichtbaar worden. Dat dan ook een systeemwijziging wenselijk, zelfs noodzakelijk, is mag duidelijk zijn. De vraag is ‘slechts’ hoe realistisch is dit? Maar eerst Milton Friedman, wat stelde hij nu feitelijk?

“Digitalisering is geen digitale saus over de bestaande werkelijkheid, maar een echte transformatie van allerlei activiteiten en processen. (….) Bedrijven moeten hun verdienmodel
opnieuw uitvinden, markten worden opgeschud door nieuwe typen spelers en wereldwijd actieve digitale platforms met een machtspositie kunnen de concurrentiemogelijkheden voor bedrijven belemmeren.” Zo opent de ‘update Nederlandse Digitaliseringsstrategie 2021‘.

In de recente verkiezingen waren toepassingen van robotica, kunstmatige intelligentie, machine leren e.d. nauwelijks thema’s (zie YT) toch neemt hun impact in rap tempo toe, zeker o.i.v. Covid-19. Dat maakt deze ‘digitaliseringsstrategie’ zowel interessant als relevant.

“Digitalisering is essentieel om maatschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden.” stelt deze ‘update‘. Thema’s waaraan aandacht wordt besteed zijn: landbouw, zorg, onderwijs, onderzoek, ‘smart industry‘, MKB, energie, overheid, mobiliteit.