De 'Verklaring over het Doel van een Onderneming', voorkomt die verklaring Immoreel Gedrag?

Maandag maakte de invloedrijke Amerikaanse zakenclub Business Roundtable bekend dat 181 Top CEO's, 'Top' op de schaal van APPLE tot WALMART, afscheid nemen van het door Milton Friedman gepropageerde adagium 'De enige plicht van een bedrijf is het creëren van maximale waarde voor zijn aandeelhouders'. Vanaf nu is voor deze 181 (NB; niet alle Business Roundtable leden tekende deze verklaring) leden van de Business Roundtable het Leitmotiv: 'een economie die volledig ten dienste staat van alle Amerikanen', dus niet alleen van de aandeelhouders. Ofwel: "Each of our stakeholders is essential. We commit to deliver value to all of them, for the future success of our companies, our communities and our country.”

Het bericht komt na een week waarin wij in Nederland werden geconfronteerd met enkele voorvallen die juist het tegenovergestelde in zich lijken te hebben van dat wat deze 181 transnationale CEO's, en niet van specifiek Nederlandse ondernemingen, nu van plan zijn. Nadat wij de afgelopen jaren door een scala aan bedrijfstakken en organisaties zijn overspoeld met goede bedoelingen, beloftes en eden, papier dat sneller (b)leek te verdwijnen dan dat de inkt droog was, bekruipt mij nu ook het gevoel: 'mooi, zo'n verklaring maar voorkomt dat hebzucht bij individuen, voorkomt dat voor altijd immoreel gedrag?'.

"Hebzucht wordt vaak gezien als immoreel. Hoewel de veronderstelling dat hebzucht onethisch gedrag opwekt wijdverbreid is, is er verrassend weinig empirisch onderzoek dat deze relatie test."
Bron: Greedy Bastards, Testing the relationship between wanting more and unethical behavior. Lastig dus, 'immoreel' en daarbij 'hebzucht' in de ruime zin van het woord: 'pakken wie of wat je pakken kan', en da's dan niet alleen geld. Volgens de Dikke van Dale is Immoreel: 'strijdig met de goede zeden'. Da's een ruim begrip 'goede zeden' want wat voor de één 'goed' is, hoeft dat voor de ander niet te zijn. 'Wat is je referentiekader?' zeggen we dan, 'Wat heb je in je jeugd meegekregen?'. De één vindt het normaal om een persoonlijke greep in de bedrijfskas te doen, hebzucht, de ander haalt het niet in zijn/haar hoofd.

Vorige week kwamen er in ons land, opnieuw, enkele zaken aan het licht waarvan je jezelf, althans iig ik, kan afvragen 'waar is hier het morele handelen?' Moreel handelen, zowel van direct als indirect betrokkenen bij een diversiteit aan organisaties. De voorbeelden.

• “Het is jammer dat je al een vriend hebt en dat ik getrouwd ben, want anders had het nog iets tussen ons kunnen worden." ‘Achteraf was het de voorbode van de donkerste periode uit mijn leven. Elke dag opnieuw maakte mijn hoogleraar weer een “onschuldige” seksuele toespeling. Bron: Seksueel wangedrag aan de Universiteit: ‘De donkerste periode uit mijn leven'.
• Bij het Amersfoortse thuiszorgbedrijf PrivaZorg is veel meer zorggeld naar (oud)bestuurders gevloeid dan tot nu toe bekend was. Volgens een berekening van FTM en Trouw hebben de voormalige eigenaren, het echtpaar Verzijl-Vries, van 1996 tot en met 2013 minstens 14,2 miljoen euro uit het bedrijf gehaald. Notarissen en accountants, w.o. Grant Thornton, snellen daarbij te hulp. Bron: Eigenaren bedachten schimmige bedrijfsstructuur om miljoenen uit PrivaZorg te halen;
• Accountantskantoor KPMG heeft onderzoek gedaan naar frauduleuze declaraties van de Zeeuwse PVV-fractie. KPMG vond bewijs voor 816,75 euro aan "oneigenlijke inzet van publieke middelen", meldt Omroep Zeeland. De rekening die het kantoor hiervoor verzond: ruim 57.000 euro. Bron: 800 euro fraude bij PVV Zeeland, rekening onderzoek: ruim 57.000 euro.

Ik weet het: 3 totaal verschillende voorbeelden maar als we er nu de (vrij vertaalde) Verklaring van de Business Roundtable naast leggen, hoe voldoen de in de voorbeelden aangehaalde betrokkenen daar dan aan? "Elk van onze stakeholders is essentieel. We verbinden ons ertoe om hen allemaal waarde te bieden voor het toekomstige succes van onze bedrijven, onze gemeenschappen en ons land." Je kan nog vragen naar een definitie voor 'waarde bieden' maar, maar feitelijk voldoen de voorbeelden er niet aan; toch?

De Business Roundtable Verklaring over het Doel van een Onderneming belooft een commitment, "We commit to:

• Delivering value to our customers. We will further the tradition of American companies leading the way in meeting or exceeding customer expectations.
• Investing in our employees. This starts with compensating them fairly and providing important benefits. It also includes supporting them through training and education that help develop new skills for a rapidly changing world. We foster diversity and inclusion, dignity and respect.
• Dealing fairly and ethically with our suppliers. We are dedicated to serving as good partners to the other companies, large and small, that help us meet our missions.
• Supporting the communities in which we work. We respect the people in our communities and protect the environment by embracing sustainable practices across our businesses.
• Generating long-term value for shareholders, who provide the capital that allows companies to invest, grow and innovate. We are committed to transparency and effective engagement with shareholders."

Mooi, maar lazen we id. niet al véél eerder? Zoiets als: 'hoe wil je zelf worden behandeld?'

In een commentaar stelt Het FD 'Toch valt de waarde van de Verklaring niet te onderschatten. Het zetten van een handtekening is niet vrijblijvend. Voortaan kunnen de betrokken CEO's aan hun woorden gehouden worden." De vraag is dan door wie de CEO's die deze verklaring tekenden en nog gaan tekenen, zo gaan in ons land nu al stemmen op om een vergelijkbare verklaring op te stellen, aan hun woord worden gehouden? Mogelijk heeft v/m Business Roundtable voorzitter John Engler het antwoord

In het interview (YT) dat CNBC heeft met John Engler, stelt de interviewer in de 1e minuut: 'Maar uiteindelijk bepaalt toch de prijs van het aandeel of de CEO een bonus ontvangt en uiteindelijk nog een baan behoudt.' Engler ontkent dat niet maar stelt dat 'de boodschap aan de Millennials' hier van doorslaggevend belang is, 'millennial' als zowel medewerker, als klant, als investeerder. De millennials kunnen dus degenen zijn die deze CEO's op het niet nakomen van de verklaring aanspreken. Waarschijnlijker nog is voor mij dat dit de komende Generatie Z wordt, de generatie waarvan milieuactiviste Greta Thunberg een exponent is.

In hun commentaar op de Verklaring gaan Harvard prof's Claudine Gartenberg en George Serafeim nog een stapje verder: "In onze gegevens zien we dat bedrijven met een hoger doel c.q. maatschappelijke Missie 5% - 7% per jaar beter presteren dan reguliere bedrijven en dat dit resultaat gelijk is met bedrijven met best-in-class governance resp. veel innovatieve mogelijkheden. Ze groeien ook sneller en hebben een hogere winstgevendheid." Het goede doen en daarmee ook nog eens meer winstgevendheid behalen, dat kan natuurlijk ook maar zeg dat dan.

Gartenberg en Serafeim: "Het verband tussen doel en winstgevendheid is echter alleen aanwezig als het senior management erin geslaagd is dat gevoel van een hoger doel verder in de organisatie te verspreiden, met name in het middenmanagement, en in de hele organisatie strategische duidelijkheid te verschaffen over hoe dat hogere doel te bereiken." 'Practice what you preach, walk the talk': een organisatie-breed gedragen commitment aan het nieuwe doel, de nieuwe Missie. Een ondertekening door de CEO alleen, volstaat niet.

Tot slot: Engler vindt dat de boodschap over de Verklaring nu iig 'mooi is ge-timed': MVO resp. duurzaamheid 'leven' momenteel in de samenleving, 'hot issues'. 'Mooi ge-timed', dat dachten veel CEO's/bestuurders zéér waarschijnlijk ook op het moment dat zijn hun medewerkers enkele jaren terug een eed 'voor moreel gedrag' lieten afleggen. Je merkt mijn scepsis, het zal de leeftijd en de ervaring zijn. Maar vooruit, ik geef ook deze Verklaring opnieuw een kans.

Willem E.A.J. Scheepers, zowel in mijn docent- als in mijn adviesrol praktiseer ik het principe van 'confrontational inquiry'. Zo'n 'confrontatie' kan vooraf handig zijn voor je, mocht je nu ook overwegen e.d. Verklaring over het Doel van een Onderneming te gaan tekenen. ;-)